تا حالا شده به این فکر کنید که آیا عربستان سعودی هم بازی ویدیویی ساخته یا نه؟ جواب بله است. تعداد بازیهای ساخت عربستان سعودی که به چشم میآیند به تعداد انگشتان دو دست هم نمیرسد اما این کشور از زمانی که در سال ۲۰۱۷ بنیاد رسمی در ارتباط با بازیهای رایانهای با نام فدراسیون ورزشهای فکری و الکترونیک عربستان را تأسیس کرد حرکت جدیدی در زمینه سرمایهگذاری در حوزه بازیهای ویدیویی کلید زد. در قسمت اول این مقاله نگاهی داشتیم به سرمایهگذاریها و سیاستهای عربستان در صنعت گیم و حالا میخواهیم کمی درباره وضعیت بازار و تولیدات بازیهای ویدیویی این کشور بدانیم.
نگاهی به ایاسپرت در عربستان
از جمله تیمهایی که عربستان به خدمت گرفته است و یا عربستانی هستند می توان به Team Falcons با ۱۴۰ هزار دلار درآمد اشاره کرد [xiii] که قبلاً بازیکنان عربستانی داشته اما امروز ملیت بازیکنان آن فرانسوی یا بلژیکی است. همینطور تیم Twisted Minds که بازیکنانش را سوریها، مونتنگرویها و هلندیها تشکیل میدهند. همچنین تیم Osh-Tekk Warriors با درآمد بیش از ۱۶۰ هزار دلار، که تقریباً تمام بازیکنان آن عربستانی بودند که همگی در سال ۲۰۲۳ از این تیم خارج شدند و به تیمهای دیگر عربستانی و یا اماراتی پیوستند. مطمئناً عربستان تیمهای دیگر با بازیکنان عربستانی هم دارد اما مطرح نیستند (گویا تک بازیکن هستند). به هر حال عربستان بازیکنان درگیر با رقابتها دارد که از بین معروفهایشان میتوان به ریان ممدوح RayaN (گویا تا سال ۲۰۱۹ فعال بوده)، مهند عبدالله Ninjas و ملهان البوسیه WeZ نام برد که هرکدام جوایز چند ده هزار دلاری کسب کردهاند.
ظرفیت داخلی عربستان چگونه است
قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم، داشتن یک پیش انگاره از عربستانیها واجب است. عربستانیها به شدت علاقهمند به مشاهده استریمهای بازیهای رایانهای در یوتیوب و… هستند، از انجام بازیها راضی نیستند، بلکه زمان زیادی را صرف تماشای آنها از طریق پلتفرمهای مختلف میکنند. دادههای گوگل نشان میدهد که کاربران مصر، امارات و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ بیشتر از هر سال دیگری ویدیوهای بازی یوتیوب را تماشا کردهاند.
درمورد بازیهای موبایلی، عربستان سعودی، امارات، و مصر طرفداران بازیهای موبایلی زیادی دارند. تحقیقات نشان میدهد که بیش از ۶۵ درصد از جمعیت هر یک از این کشورها عاشق بازیهای موبایل هستند و روزانه بیش از چهار ساعت را با دستگاههای تلفن همراه خود میگذرانند. درصد جمعیتی که بازیهای موبایلی انجام میدهند در عربستان سعودی ۷۶، در امارات ۶۹ و در مصر ۶۸ است. بر اساس آمار Statista، حجم بازار بازیهای موبایل در سال ۲۰۲۲ در مصر ۵۲۱ میلیون دلار، در عربستان سعودی ۹۵۱.۷۰ میلیون دلار، و در امارات ۱۶۴.۳۰ میلیون دلار بوده است. انتظار میرود تعداد گیمرهای عربستان سعودی، امارات، و مصر تا سال ۲۰۲۵ به ۸۵.۷۶ میلیون نفر افزایش یابد. سعید شرف، بنیانگذار eSports خاورمیانه میگوید: «با افزایش تعداد بازیکنان و تیمها در منطقه، سرمایهگذاران به این بخش روی میآورند». او توضیح میدهد که
«شرکتها شروع به ظهور کردهاند تا از فرصتهای موجود در ورزش الکترونیکی، از آکادمیهای آموزشی گرفته تا رویدادها و جشنوارهها استفاده کنند.» [xiv]
همانطور که قبلاً ذکر شد، درحال حاضر حدود ۲۱ میلیون گیمر در عربستان وجود دارد که حدود ۵۸ درصد از جمعیت آن را در بر میگیرد. بر اساس گزارشی که توسط Nico Partners متخصص در این زمینه از بازار بازی در خاورمیانه و شمال آفریقا منتشر شده، ارزش بازار این بازیها در عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ به یک میلیارد دلار رسیده است که بالاترین قیمت بین کشورهای منطقه است. گزارش گروه مشاوره بوستون که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، پیشبینی میکند که این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۶.۸ میلیارد دلار افزایش یابد.
بازیهای تولید عربستان سعودی
از بازیهایی که عربستان سعودی تولید کرده میتوانیم این موارد را نام ببریم: مریم گیم، مکشوف: به دنبال ابن بطوطه، بادیه، ابوخشم، لقاء و عالم اریب (تعدادی از این بازیها را میتوانید در این صفحه مشاهده کنید)؛ همینطور بازیهای دیگر با نامهای کبسه (اکشن آرکید)، Blood Moon (ninja) (اکشن برای اندروید)، Run Run Piñata (سبک رانر یا دویدن)، Puck Bash (آرکید چند نفره)، Quick Quack (ساده اکشن چند نفره)، Azooma (اکشن آرکید)، باهاموت (دو بعدی، اکشن ماجرایی).
از بازیهای اخیر اجازه بدهید فقط Azooma، باهاموت، Neon Moon و Blood Moon را معرفی کنیم که به نظر چند قدم از دیگران جلوتر هستند و سایر عناوین حرف چندانی برای گفتن ندارند و عموماً در سبکهای ساده طراحی و ساخته شدهاند.
Neon Moon
در سبک اکشن دو بعدی برای رایانههای شخصی عرضه خواهد شد. این بازی ساخته استودیوی AHAKuo Creations است که در طائف مکه مستقر است. یک مترویدوانیا سریع (نوعی از سبک اکشن ماجراجویی) است که در آن با دشمنان افسانهای مبارزه میکنید، حرکات قدرتمندی را آزاد و آیتمهای قدرتمندتری را کشف میکنید که همگی به امید شکست تاریکی شب هستند. در توضیحات این بازی آمده:
«با کنترلهای سخت و واکنشی، به دشمنانی که با آن ها روبهرو میشوید ضربه بزنید، از سکوها و روی درهها بپرید و سر بخورید، و سرعت و وزن شمشیر خود را در حالی که هر چیزی که دنیای نایتلایت به سمت شما پرتاب میکند را در نظر میگیرید، حس کنید.»
Blood Moon
اواسط ۲۰۲۲ برای اندروید منتشر شده است. در حال حاضر در گوگلپلی ۱۰۰+ دانلود دارد. گیمچنجرز این بازی را منتشر کرده که یک استودیوی عربستانی است که البته در زمینه توسعه بازیسازی در عربستان فعالیت میکند. سبکش سکوبازی اکشن است و در توضیحات آن آمده:
«در آن به عنوان یک نینجا بازی میکنید که به دنبال انتقام قتل خانوادهاش است. برای مبارزه با هیولاها و جلوگیری از موانع باید از حملات اسلش و پرشهای سریع استفاده کنید. در هر مرحله تنها چند دقیقه فرصت دارید تا سریع و دقیق باشید. دکمه شروع بازی بهترین دوست شما خواهد بود.»
Azooma
یک بازی اکشن آرکید که این هم توسط استودیوی گیمچنجرز عرضه شده است. از بازیهای کمحجم که برای رایانههای شخصی است. بازیکن در محیطهای شلوغ و پر ازدحام باید بدون اینکه در میدان دید برخی از مهمانان قرار بگیرد ماموریت محوله را انجام بدهد. در توضیحات این بازی آمده:
«هدف بازی ساده است، احترام گذاشتن و زندگی کردن در طول شب بدون اینکه به هیچ تعهد دیگری کشیده شوید. با این حال، برخی از مهمانان “نه، متشکرم” را برای پاسخ نمیپذیرند.»
Azooma دارای دو حالت بازی است: داستان و هاردکور.
Bahamut
باهاموت مهمترین بازی ساخت استودیوی عربستانی به نام استاروانیا است. سبک بازی دو بعدی اکشن ماجراجویی است. گرافیک جالبی دارد و هنوز منتشر نشده اما قرار بود اوایل ۲۰۲۳ برای رایانههای شخصی منتشر بشود.
خواندن گزارش عربنیوز درباره بازی باهاموت شاید خالی از لطف نباشد:
باهاموت در داستان هزارویکشب، مجموعهای از داستانهای عامیانه خاورمیانه که در دوران طلایی اسلامی به زبان عربی گردآوری شده، ذکر شده است. بازی زیر آب اتفاق میافتد، جایی که اقیانوس تاریک و توسط یک جادوی مرموز خراب میشود و بازیکنان وظیفه دارند با کمک باهاموت نور را به اقیانوس برگردانند.
مشعل الخلیفه Mashael Al Khalifa، یکی از بنیانگذاران و مدیر هنری استاروانیا، این بازی را یک اثر اکشن-ماجراجویی درباره پسری آبزی-انسانی در حال کاوش در دنیای زیر آب توصیف کرد. او به عربنیوز انگلیسیزبان عربستان گفت:
«ما در مورد افسانههایی صحبت میکنیم که مدفون و فراموش شدهاند و میخواهیم آنها را بهتر احیا کنیم و درسهای ارزشمندی از آنها بیاموزیم، به خصوص اگر عرب باشند. علاقه عمومی به افسانهها در سراسر جهان در بازیهای ویدیویی در حال افزایش است و زمان آن فرا رسیده که فولکلور عرب را مطرح کنیم.»
میعاد عفله Meead Aflah، مدیر عامل استاروانیا گفته بود که انتظار میرود این بازی در اوایل سال ۲۰۲۳ برای رایانههای شخصی از طریق پلتفرم استیم عرضه شود. رفیف کلانتان Rafif Kalantan، طراح بازی، به عربنیوز گفت:
«من همیشه مجذوب ادیان و اسطورههای باستانی به طور کلی بودم و میخواستم روی بازیای کار کنم که اسطورههای عربی را در خود جای دهد.» وی خاطرنشان کرد: «طراحی اسطوره تا حد زیادی متکی بر کتاب «عجایب المخلوقات و الوجود الغریب» است که جغرافیدان ابو عبدالله بن زکریای قزوینی نوشته است.[xv]
علاوهبر استودیوهای نام برده، استودیوهای بازیسازی زیادی در عربستان مشغول به کار هستند. بعضی از آنها با کارمندان عربی و برخی با کارمندان غیر عرب تشکیل شدهاند. با نگاهی سطحی به نظر میرسد از سال ۲۰۱۶ و خیلی از شرکتها در سال ۲۰۲۲ کار خودشان را آغاز کردهاند و اصطلاحاً تازه پا گرفتهاند. استودیوی ساوویگیمز هم درحال عضوگیری است و بازیهای خاصی تا به حال تولید نکرده است. با این حساب شاید بتوان گفت عربستان برای سال ۲۰۳۰، همانطور که مسئولینشان بیان کردند، اگر واقعاً به دنبال عرض اندام در زمینه بازیهای ویدیویی است، باید آن را در داخل نهادینه کند و این امر مهم را با ایجاد تحصیلات و آکادمی آموزشی رونق ببخشد.
عربستان در مسیر پیشرفت یا ریسک آینده؟
انتظاری که از بازار خاورمیانه و شمال آفریقا میرود رشد ۵۶ درصدی تا سال ۲۰۲۶ و در حدود ۲.۷۹ میلیارد دلار است. یکی از ۵ شرکت عامل Savvy Games، استودیویی است که ۴۵ نفر در آن مشغول به کار هستند که از سال پیش کار خودش را آغاز کرده است. استودیوی ساویگیمز قصد دارد ابتدا یک بازی موبایل و سپس یک بازی کنسولی توسعه دهد. اگر چه آقای وارد امیدوار است که این استودیو در نهایت به یک استودیوی سطح بالا تبدیل بشود، اما اعتراف میکند که «ساخت یک استودیوی بازی از ابتدا بسیار سخت است». به گفته بیزینستایمز از قول دانیلاحمد، مدیر تحقیقات و بینش نیکوپارتنرز، «شکاف مهارتی برای استعدادهای داخلی در عربستان سعودی وجود دارد که از بین بردنش زمان میبرد زیرا کشور نیاز به ارائه سیاستهای جدید برای حمایت از آموزش و پرورش دارد». آقای وارد گفته که یک مسیر سریعتر برای رسیدن به هدف نهایی Savvy، کمک به عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک قطب سرگرمی جهانی تا سال ۲۰۳۰، تصاحب استودیوها یا ناشران، از جمله در سطح بینالمللی است.
بیشتر بخوانید: ظرفیت بزرگ منطقه منا در میان بازارهای بازی دنیا
اینکه عربستان برای خرید بزرگش به دنبال کدام یک از ناشرین حال حاضر دنیاست مشخص نیست و به گفته جناب وارد، طی سال گذشته تقریباً با تمام ناشران بزرگ بازی از جمله در GDC در سانفرانسیسکو جلساتی داشته است و از چیزی که آقای وارد از آن به عنوان “سازنده اکوسیستم” یاد میکند، Savvy برای بومیسازی و انتشار حدود هشت بازی قرارداد امضا کرده که (تا ۳ آوریل ۲۰۲۳) نیمی از آنها منتشر شدهاند. بیزینستایمز در ادامه میگوید عربستان سعودی به دلیل ارتباط دولت با نقض حقوق بشر همچنان در میان متخصصان ورزشهای الکترونیکی و گیمرها بحثبرانگیز است. (خب ماجرای خبرنگار خاشقچی هنوز از اذهان بیرون نرفته است!). مدیر ورزشهای الکترونیکی برای منطقه رایوتگیمز در آن زمان گفت: در سال ۲۰۲۰، رایوتگیمز پس از واکنش شدید کارمندان، پیمانکاران و طرفداران، به همکاری با نئوم، شهر بزرگی که در حال توسعه با فناوریهای هوشمند در عربستان است و قرار است در آینده مرکز گردشگری بشود، پایان داد. «ما برای تحکیم این همکاری خیلی سریع حرکت کردیم و باعث شکاف در همان جامعهای شدیم که به دنبال رشد آن هستیم.»
آینده اکوسیستم ورزشهای الکترونیکی خاورمیانه بدون شک امیدوارکننده است و مسیر روشنی به سمت رشد و موفقیت در پیش دارد. با توجه به سرمایهگذاری قابل توجه کشورهایی مانند عربستان سعودی و دبی (امارات متحده عربی) در این منطقه که خود را متعهد به حضور قدرتمند در بازار جهانی ورزشهای الکترونیکی میدانند، میتوان انتظار داشت که خاورمیانه در سالهای آینده به یک بازیگر بزرگ در عرصه ورزشهای الکترونیکی تبدیل شود. جناب وارد حتی در جواب این ادعا که عربستان به دنبال «ورزششویی» (استفاده از فرصت ورزشهای الکترونیک برای سرپوش گذاشتن روی سایر مسایل و نشان دادن ظاهری به صلاح) است گفت که این ادعا مرا گیج میکند زیرا شواهد نشان میدهد که ما یک برنامه اساسی داریم که با ساخت یک شرکت بازیسازی و ورزشهای الکترونیکی متفاوت است. وی با بیان این که ما در تیم اجرایی خود اعضای جامعه LGBT و زنان را داریم، گفت: ساووی قطعا یک LGBT یا شخص یهودی را برای هدایت یک استودیوی بازیسازی در عربستانسعودی استخدام خواهد کرد.[xvi]
اما در هر حال، عربستان در حال پیگیری رویه جدیدی است که از سال ۲۰۲۲ آغاز کرده و قصد دارد تا در آینده نه چندان دور نقش خودش را در زمینه بازیهای ویدیویی جهان ایفا کند. این که موفق بشود یا نه مشخص نیست.
منابع و ماخذ
[xiii] Liquipedia
[xiv] Alaraby
[xv] Alarab
[xvi] Businesstimes